00:00
Κεντρική σελίδα / Το έργο της / Κατάλογος τραγουδιών / Τα τέσσερα, τα πέντε, τα εννιάδερφα
Τα τέσσερα, τα πέντε, τα εννιάδερφα,
τα δεκαοχτώ ξαδέρφια τα ολιγόημερα,
ένα φερμάν’ τους ήρθε απ’ το βασιλιά
να παν να πολεμήσουν χρόνους δώδεκα.
Τροχούνε τα σπαθιά τους, λάμπ’ η θάλασσα·
βροντοχτυπούν κοντάρια, τρέμουν τα βουνά.
Στο δρόμο που πηγαίνουν κι όπου πήγαιναν,
βρίσκουν ένα πηγάδι, ξεροπήγαδο:
σαράντα οργιές το πλάτος κι εκατό βαθύ.
Σκουρτίζουν, ξεσκουρτίζουν, ρίχνουν το λαχνό·
κι όλο του Κώστα πέφτει, του μικρότερου.
– Κρεμάστε με, βρ’ αδέρφια, για να βρω νερό.
Και ως τη μέση πήγε και φοβήθηκε.
– Τραβάτε με, βρ’ αδέρφια, δεν ηύρα νερό.
– Εμείς τραβούμε, Κώστα, συ δε φαίνεσαι.
– Βάλτε και τ’ άλογό μου να τραβήξ’ κι αυτό.
– Κι αυτό τραβά, βρε Κώστα, συ δε φαίνεσαι.
– Βάλτε και τ’ άρματά μου, να τραβήξ’ν κι αυτά.
– Κι αυτά τραβούν, βρε Κώστα, συ δε φαίνεσαι.
– Αφήστε με, βρ’ αδέρφια, κι αντέτ’ στο καλό.
Εννιά αδέλφια οπλισμένα ξεκινούν για τον πόλεμο. Φτάνοντας διψασμένα σ’ ένα πηγάδι ρίχνουν κλήρο ποιος θα κατέβει να πιάσει νερό. Κληρώνεται ο μικρότερος, ο Κώστας, που θα βρει τον θάνατο απ’ το στοιχειό που καραδοκεί στον πυθμένα του πηγαδιού – όπως αναφέρεται στις περισσότερες παραλλαγές, αλλά όχι στην παρούσα, όπου υπονοείται.
Το τραγούδι αυτό με τον έντονο μυθικό χαρακτήρα αποτελεί ένα παράδειγμα της τάσης των παλαιότερων λαογράφων να «ιστορικοποιούν» κάθε ηρωικό στοιχείο στη λαϊκή ποίηση και να το προβάλλουν στο ένδοξο βυζαντινό περιβάλλον. Όπως και πολλά άλλα, κι αυτό το τραγούδι συνδέθηκε με τον ακριτικό κύκλο, και τα συμβολικά του στοιχεία θεωρήθηκαν επιβιώσεις αρχαίων ελληνικών μύθων. Στην πραγματικότητα το τραγούδι δεν έχει ιστορική διάσταση, αλλά είναι μια τραγουδισμένη παραμυθιακή αφήγηση.
Το μίσος για τον μικρότερο αδερφό, τον Κωνσταντίνο/Κώστα –έναν ήρωα που συχνά θυσιάζεται (θυμίζοντας τη βιβλική ιστορία του Ιωσήφ, που επίσης ρίχτηκε σε πηγάδι από τα μεγαλύτερα αδέλφια του)· η κάθοδος στο πηγάδι (σύμβολο σκοτεινών ψυχικών ή σεξουαλικών αναταραχών)· η θυσία ενός νέου σε έναν καταχθόνιο δαίμονα– είναι όλα στερεότυπα μοτίβα και σύμβολα που συναντώνται συχνά σε τραγούδια, παραμύθια και θρύλους παγκοσμίως.
Μιράντα Τερζοπούλου (2008)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο το 2006. Το τραγούδι αποδίδεται σύμφωνα με την ερμηνεία της Ευρύκλειας Σούρου από το χωριό Πετσάλι Ιωαννίνων (1987).
Τραγούδι
Κλαρίνο
Βιολί
Λαούτο
Ντέφι