00:00
Όντεν εδικονίζετο1 ο Κωσταντής στα ξένα,
τσι ρούγες ρούγες πορπατεί και τα στενά διαβαίνει,
φορεί τα ράσα κούντουρα2 κι εφάνη το σπαθί του
κι εφάνη τ’ αργυρό σπαθί [με το χρυσό θηκάρι.
Βασιλιοπούλα το θωρεί από ψηλό παλάτι.
– Αυτός δεν είν’ καλόγερος, μουδέ και διακονιάρης,
μόνο ‘ναι βασιλιά παιδί…]
1εδικονίζετο: ζητιάνευε
2κούντουρα: κοντά
Το τοπικό αυτό τραγούδι, προϊόν της πάντα ζωντανής μουσικής παράδοσης της Κρήτης που ενσωματώνει ως έμμετρη αφήγηση κάθε συγκλονιστικό περιστατικό από την ιστορία ή την καθημερινότητα, σε συνδυασμό με σχετικές τοπικές προφορικές παραδόσεις, θεωρήθηκε πως μνημονεύει τις απεγνωσμένες περιοδείες των τελευταίων βυζαντινών αυτοκρατόρων στη Δυτική Ευρώπη προκειμένου να εξασφαλίσουν βοήθεια από τους χριστιανούς ηγεμόνες για την αντιμετώπιση του οθωμανικού κινδύνου που απειλούσε την Αυτοκρατορία. Κατά τις ερμηνείες των παλαιών μελετητών, οι τραγικοί αυτοί βυζαντινοί βασιλιάδες συγχωνεύονται όλοι στο όνομα του διακονιάρη Κωσταντή, που εκπροσωπεί στο λαϊκό φαντασιακό τον θρυλικό τελευταίο αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ΙΑ’ Παλαιολόγο, ο οποίος μέχρι την τελευταία στιγμή εκλιπαρούσε και αυτός για βοήθεια από τη Δύση.Έτσι το τραγούδι, όπως και οι «Θρήνοι της Άλωσης», απηχεί τον πόνο του νεοελληνισμού για την απώλεια του Βυζαντίου και ίσως υπονοεί έμμεσα τις εθνικές προσδοκίες.
Άγνωστο γιατί, οι λαογράφοι, παρόλο που το συνέδεσαν με ιστορικό γεγονός του 15ου αιώνα, το κατέταξαν στα ακριτικά τραγούδια1, αν και στην Εκλογή της Ακαδημίας Αθηνών το περιέλαβαν στα ιστορικά, με τίτλο «Του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου»2.
Η περίπτωση του τραγουδιού αυτού αποτελεί ένα σπουδαίο παράδειγμα της αντιφατικής και συγκεχυμένης σχέσης της ιστορίας με την παράδοση. Βασιζόμενη στην πάντα αυθαίρετη μνήμη, μας συνδέει με τρόπους βιωματικούς και συναισθηματικούς με ένα αχρονικό παρελθόν, με αποτέλεσμα συχνά να συγχέουμε τη μια με την άλλη και να τις χρησιμοποιούμε χωρίς διάκριση. Μιράντα Τερζοπούλου (2017)
1Ο Δ. Πετρόπουλος, μέλος του ΚΕΕΛ, στο Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, τ. 1, Βασική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1958, σ. 58, δίνει μια ερμηνεία: «Για το ύφος του και το όνομα του ήρωα, του Κωσταντή, το κατατάσσουμε στα ακριτικά».
2Ελληνικά δημοτικά τραγούδια (Εκλογή), τ. 1, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1962, σ. 123.
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο, στις 21/10/2004.
Τραγούδι
