00:00
Τραγούδι των τριατόρων1 της Απειράνθου
Καλοδουλέψετε τσ’ ελιές να βγάλομε το λάδι,
(γ)ια να ’χομε να βάνομε στο λύχνο μας το βράδυ.
Στο μποτσαργάτη2 βάλετε όλη τη δύναμή σας,
(γ)ια να βγει λάδι μπόλικο και σας η δούλεψή σας.
1τριατόροι: οι νέοι που δούλευαν στη φράμπικα, δηλαδή στο ελαιοτριβείο
2μποτσαργάτης ή μποζαργάτης: είδος βαρούλκου· εδώ, ο άξονας του ελαιοπιεστηρίου
Την εποχή που λειτουργούσαν τα λιοτρίβια, οι νέοι που δούλευαν εκεί, οι τριατόροι, για να κάνουν πιο εύκολη και ευχάριστη τη δουλειά τους, έλεγαν αυτοσχέδια 15σύλλαβα δίστιχα, σε ρυθμό σύμφωνο με τις κινήσεις τους καθώς γύριζαν τον πελώριο πέτρινο κύλινδρο κάτω από τον οποίο πολτοποιούνταν οι ελιές. Αυτά ήταν τα τραγούδια της φράμπικας και δεν είχαν σχέση μόνο με τα λιοτρίβια και τους τριατόρους αλλά και με διάφορα άλλα θέματα. Τα αυτοσχέδια τραγούδια αυτά τα τραγουδούσαν οι τριατόροι με αφορμή διάφορα περιστατικά:
Δε με ’πηρες τριάτορα κάτω στη μηχανή1 σου
και να πεθάνεις σήμερα δε θα ’ρθω στη θανή σου.
Τα λερωμένα τ’ άπλυτα, τση φράμπικας τα ρούχα,
δε θε να μου τα πλύνει πλια κάποιαν αγάπη που ’χα.
Υρίζετε τη φράμπικα να βγάλομε το λάδι,
ια να ’χομε ν’ ανάβγομε το λύχνο κάθα βράδυ.
Στο μποτζαργάτη βάλετε όλη τη δύναμή σας,
το λάδι ια να βγάνομε κι εσείς την πληρωμή σας.
Τραγούδια σχετικά με τα λιοτρίβια στον ίδιο σκοπό έλεγαν και οι κοπέλες που οι αγαπημένοι τους δούλευαν σε αυτά:
Ένα τριάτορ’ αγαπώ λεβέντη και σοάτο
και βγαίν’ από τα χέρια ντου το λάδι μυρωδάτο.
Στη φράμπικα που πολεμάς τσ’ ελιές μας θε να φέρω,
καϊμακάρης2 να ’σαι συ που θα ’χομε συφέρο.
Με τα τραγούδια αυτά οι τριατόροι αποφορτίζονταν από την ένταση της δουλειάς, αφού ασκούσαν σ’ αυτούς μια καταπραϋντική δύναμη και λειτουργούσαν ως μέσον κάθαρσης των συναισθημάτων.
1μηχανή: το μεταλλικό μηχάνημα, στην κάτω πλάκα του οποίου έβαζαν τις τσουράπες (μάλλινα υφαντά σακούλια) που περιείχαν τον πολτοποιημένο ελαιόκαρπο
2καϊμακάρης: αυτός που μάζευε το πάνω-πάνω περιεχόμενο της σκάφης, δηλαδή το λάδι, ενώ από κάτω βρισκόταν τα νερά που ήταν βρόμικα
Γιάννης Φραγκίσκος (2020)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο το 2006.
Τραγούδι
