00:00
Αντά ’μαν παλικάρι δώδεκα χρονώ
στα σίδερα πατούσα κι έβγαζα νερό,
στα μάρμαρα πατούσα και κουρνιάχτιζαν1.
Γιανίτσαρο μι πήραν πέρα στη Φραγκιά2
να μάθω το δοξάρι3 και τον πόλεμο.
Kι ούδε δοξάρι ’μάθα κι ούδε πόλεμο
μόν’ ’μαθα την αγάπη την παντέρημη.
1 Κουρνιαχτίζω: σηκώνω, δημιουργώ σκόνη.
2 Στη λαϊκή ποίηση, με τη λέξη Φραγκιά υποδηλώνεται αόριστα η Δύση ή ακόμα και οι φραγκοκρατούμενες περιοχές της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και γενικότερα τα μακρινά, τα άγνωστα και επικίνδυνα «ξένα».
3 Τοξοβολία.
Τραγούδι-ύμνος για το σφρίγος της νιότης και τη μύηση στους ερωτικούς καημούς, ευρύτερα διαδεδομένο στη Θράκη με διάφορες μελωδίες. Η εξαιρετική στιχουργική και η αναφορά στην οθωμανική πρακτική της βίαιης στρατολόγησης νέων αγοριών για τη στελέχωση των ταγμάτων των Γενιτσάρων υποδεικνύουν, ίσως, την παλαιότητα του τραγουδιού. Η συγκεκριμένη παραλλαγή προέρχεται από το Σουφλί Έβρου, όπου συνοδεύει τον παππίσιο, ιδιαίτερο τοπικό χορό σε αργό τελετουργικό ρυθμό 4/4, με λαβή από τους αγκώνες ή απ’ τα ζωνάρια, απ’ τους λίγους που ξεκινούν με το αριστερό πόδι. Το ρυθμό δίνει το νταούλι.
Το νταούλι (τουρκικά davul) είναι το τύμπανο της λαϊκής ορχήστρας, κατάλληλο, με το βαρύ του ήχο, για υπαίθρια πανηγύρια και γλέντια. Είναι ένας ξύλινος κύλινδρος, του οποίου οι δυο παράλληλες επιφάνειες καλύπτονται με δέρμα κατσικιού, που τεντώνεται και «κουρδίζεται» με σκοινιά. Το μέγεθος του ποικίλει, ανάλογα με την παράδοση της κάθε περιοχής, αλλά και τη σωματική διάπλαση του οργανοπαίκτη. Παίζεται με δυο ειδικά φτιαγμένα νταουλόξυλα, ένα χοντρό και βαρύ για το χέρι που τονίζει τις θέσεις του ρυθμού και μια λεπτότερη βέργα, που παράγει ήχο οξύτερο και τονίζει την άρση του μέτρου, για το άλλο χέρι.
Μιράντα Τερζοπούλου (2018)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο, το 1979.
Η Δόμνα Σαμίου κατέγραψε το τραγούδι στο Σουφλί το 1973 με την Ελένη Κακαλή, 84 ετών.
Ελένη Κακαλή. Σουφλί 1973
© Αρχείο Δόμνας Σαμίου
Τραγούδι
Νταούλι
