00:00
Άρχοντες τρων και πίνουσι σε μαρμαρέ- σε μαρμαρένιαν τάβλα,
σε μαρμαρέ- σε μαρμαρένιαν κι αργυρήν
και σε μαλα- και σε μαλαματένιαν
κι όλοι τρώσι και πίνουσι κι αθιολή δε φέρνου.1
Κι ο Κωσταντίνος ο μικρός άρ’σε2 λιανό τραγούδι
τ’ ακράνη3 του τ’ Ανδρόνικου, του νιου του παινεμένου.
– Μαύρος είσαι, μαύρα φορείς, μαύρο καβαλικεύγεις.
Μαθαίνεις τον να πορπατεί, μαθαίνεις τον να δρέμει4
μαθαίνεις τον και της στεριάς μαζί και του πελάου,
μαθαίνεις τον να ‘έχεται τον όχλιον του πολέμου5
ξεχάνεις και τη λυγερή τη γλυκοποθητή σου.
1αθιολή: ομιλία, κουβέντα· δεν κουβεντιάζουν
2άρ’σε: άρχισε
3ακράνης: σύντροφος, τουρκ. akran
4δρέμει: τρέχει
5να ‘έχεται τον όχλιον τον πολέμου: να αντέχει τις δυσκολίες, το ζόρι του πολέμου
Σε μια ομάδα σημαντικών ηρωικών τραγουδιών ο κεντρικός ήρωας έχει το όνομα Ανδρόνικος, στοιχείο που οδήγησε τους παλιούς μελετητές να θεωρήσουν ότι αναφέρονται στον Ανδρόνικο Δούκα, στρατηγό του Λέοντος ΣΤ΄ (886–912), ονομαστό για τις νίκες του κατά των Αράβων στην Κιλικία, που συκοφαντημένος και σε δυσμένεια, αργότερα, αναγκάστηκε να ζητήσει την προστασία των πρώην αντιπάλων του και πιθανόν εξισλαμίστηκε. Παρόλο που οι υποθέσεις αυτές είναι απόλυτα ανεδαφικές, από μόνο του το όνομα προσδίδει την εγκυρότητα της παλαιότητας στα τραγούδια και στον κάθε Ανδρόνικο αποδίδονται τα στερεότυπα χαρακτηριστικά ενός μυθικού ήρωα (π.χ. η πρόωρη ανάπτυξη και η οξεία αντίληψη), έστω και αν πρωταγωνιστεί απλώς σε μια ερωτική ιστορία, όπως συμβαίνει στο τραγούδι Ο Ανδρόνικος και η ρήγισσα.
Το τραγούδι Άρκοντες τρων και πίνουσι αποδίδει πολύ παραστατικά το μεσαιωνικό περιβάλλον ενός αρχοντικού συμποσίου και κυρίως την ιδιαίτερη σχέση των πολεμικών παλικαριών με το άλογό τους. Η παρουσία του αλόγου στα έπη και στα ηρωικά τραγούδια είναι κυρίαρχη ως έμβλημα των ευγενών και γενναίων που επιδίδονται με τον ίδιο ζήλο στην εξάσκηση του ίππου τους αλλά και της δικής τους ιπποσύνης. Oι ιδιότητες του αλόγου να μιλάει με ανθρώπινη λαλιά, να κρίνει και να συμβουλεύει το κάνουν τον πιο κοντινό εν ειρήνη σύντροφο των παλικαριών και παράλληλα πανίσχυρη πολεμική μηχανή που συμπληρώνει την ανθρώπινη ανδρεία με την ταχύτητα και τη δύναμή του.
Το τραγούδι δεν έχει εντοπιστεί παρά μόνο στην Κάρπαθο.
Για το τραγούδι ο Νίκος Σαραντάκος έχει κάνει ειδική ανάρτηση στο blog του με αναφορά στην ερμηνεία της Δόμνας: https://sarantakos.wordpress.com/2013/04/09/akran/
Διόρθωση: άρ’σε λιανό τραγούδι > ας ελιανοτραγούδει.
(«Ας»: μόριο του καρπάθικου ιδιώματος, άσχετο από το κοινό ας [ας φύγουμε], που βρίσκεται ενίοτε σε τραγούδια και δηλώνει αναπάντεχη έναρξη κάποιας πράξης.)
Περικλής Σχινάς (2017)
Ευπρόσδεκτη η παρατήρηση σου αγαπητέ Περικλή, σου έχω μεγάλη εμπιστοσύνη. Εγώ απέδωσα το στίχο έτσι υπηρετώντας -ή νομίζοντας- το νόημα. Ωστόσο μου φαίνεται περίεργη σύμπτωση το “ας” να δηλώνει έναρξη και να μην συγγενεύει με το δικό μου “άκουσμα”. Μήπως να το ψάξουμε; Σ’ ευχαριστούμε όλοι μας και ιδιαίτερα εγώ για το προσεκτικό σου διάβασμα πάντα.
Μιράντα Τερζοπούλου (20217)
Ηχογράφηση από συναυλία που δόθηκε στο Παρίσι, στο Σεν Ντενί, στις 25/6/1982.
Τραγούδι
