00:00
Αγερμικό ανδρικό τραγούδι της Δευτέρας του Πάσχα
Καλώς σ’ έ- καλώς σ’ έ- καλώς σ’ εύραμε αφέντη,
άρχοντά μου και λεβέντη.
Να στα πού- να στα πού- να στα πούμε τα ρουσάλια,
πέστε τα βρε παλικάρια.
Να στα πούμε εσένα πρώτα, που σε βρήκαμε στην πόρτα
κι εξ υστέρου της κυράς μας και της ρουσοπέρδικάς μας.
Κάτω σ’ ένα περιβόλι, δάφνη και μηλιά μαλώνει.
Δάφνης πήρα εγώ κλωνάρι, να με πάρει το ποτάμι1
να με πάει τη δύση-δύση, κάτω στη γυαλένια βρύση
όπου πλένουν Οβριοπούλες, σκαματίζουν2 Τουρκοπούλες.
Βάλε το δεξί σου χέρι μες στην αργυρή σου τσέπη,
βγάλε το εικοσιπεντάρι, δώσ’ το του σαχανατάρη3
να σας πούμε Χριστός Ανέστη, που ετάφη και ανέστη.
1Ο στίχος παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα. Άλλες παραλλαγές αποδίδουν καλύτερα την έριδα των δύο δέντρων:
– Δάφνη πήρες μου κλωνάρι;
– Αν σου πήρα εγώ κλωνάρι, να με πάρει το ποτάμι…
2σκαματίζουν: σαπουνίζουν
3σαχανατάρης: ο ταμίας της παρέας
Το αγερμικό αυτό τραγούδι αποτελεί κεντρικό στοιχείο του ομώνυμου εθίμου που γίνεται στα Μέγαρα τη Δευτέρα του Πάσχα. Ομάδες παλικαριών, κατά γειτονιές, κρατώντας έναν ανθοστολισμένο σταυρό, στερεωμένο μαζί με ένα μαντίλι στην κορφή ψηλού κονταριού κι ένα επίσης ανθοστόλιστο καλαθάκι λαζαρίτικου τύπου για τα αβγά, γυρνούν τα σπίτια και με τελετουργικό τρόπο, λέγοντας αυτό το φυτολατρικό τραγούδι σε οκτασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους και σε κινητκό τροχαϊκό ρυθμό, χορεύουν έναν αργό χορό, του τύπου που ονομάζουμε «στα τρία». Τους αμείβουν με αβγά και χρήματα, τα οποία συγκεντρώνει ο ορισμένος ταμίας της παρέας, ο σαχανατάρης – πιθανόν από το μπακιρένιο τάσι (σαχάνι) που κρατούσε για το σκοπό αυτό.
Τόσο το όνομα όσο και τα ανθοστολισμένα σύμβολα του δρώμενου τα συνδέουν με τα νεκρολατρικά έθιμα που κυριαρχούν καθ’ όλη την περίοδο του Πάσχα. Κορύφωση των νεκρολατρικών αυτών εκδηλώσεων είναι το ομώνυμο, αν και τελετουργικά, ολότελα διαφορετικό, Σάββατο του Ρουσαλιού, δηλαδή το Ψυχοσάββατο της Πεντηκοστής –άκρως θλιβερό, αφού τη μέρα εκείνη οι ψυχές επιστρέφουν στον τόπο τους– που γιορτάζεται με συμπόσια πάνω στους τάφους και προσφορές στους νεκρούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι και άλλες γιορτές που τελούνται σε άλλες εποχές του χρόνου (Δωδεκαήμερο, Απόκριες) και με διαφορετική εθιμοτυπία φέρουν την ίδια ονομασία.
Σύμφωνα με τους μελετητές τα ρουσάλια ετυμολογικά προέρχονται από τα «Rosalia», τη ρωμαϊκή γιορτή των ρόδων, που σταδιακά συνδέθηκε με τη νεκρολατρία, δανείζοντας το όνομά της σε διάφορα ανοιξιάτικα έθιμα. Πιστεύεται ότι το πνεύμα του θανάτου είναι εκείνο που διέπει –και συνδέει– αυτά τα φαινομενικά ετερόκλητα έθιμα, πού μάλιστα όλα τελούνται σε χρονικές περιόδους κατά τις οποίες επικρατεί η λαϊκή πίστη στην παρουσία ψυχών στον πάνω κόσμο. Μιράντα Τερζοπούλου (1998)
Το τραγούδι ηχογράφησε η Δόμνα Σαμίου το 1997, στα Mέγαρα Aττικής, στο σπίτι του Τάσου Φουρτουλάκη.
Τραγούδι
