00:00
Χορός του Πάσχα
Κάτω στην ά- κάτω στην ά- κάτω στην άκρη του γιαλού
στην τέλειωση του κόσμου, στην τέλειωση του κόσμου,
εκεί γεφύ- ν-εκεί γεφύ- εκεί γεφύρι κτίζανε,
γεφύρι δε στεριώνει, γεφύρι δε στεριώνει.
Από βραδίς το κτίζανε και το πρωί χαλούσε.
Ακούν φωνή, ν-ακούν στριγγλιά μέσα το μεσονύχτι
– Α δεν κτίσετε άνθρωπο, γεφύρι δε στεριώνει.
Ούτ’ ορφανό, ούτε φτωχό, ούτ’ απ’ τα ξένα ξένο,
μόνον του πρωτομάστορη την έμορφη γυναίκα.
[Μηνύματα παν κι έρχονται στου μάστορη την πόρτα.
– Έλα μαστόρισσα εκεί κι ο μάστορης σε θέλει.
– Τι να με κάν’ ο μάστορης τώρα το μεσημέρι;
Αν είναι θλίψη να θλιφτώ κι αν είν’ χαρά ν’ αλλάξω.
Ήμπε και ηστολίζουνταν τρεις μέρες και τρεις νύχτες,
βάζει τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθι
και του κοράκου το φτερό βάζει καμαροφρύδι.
Τον ίσκιο ν-ίσκιο πήγαινε μην τη μαυρίσ’ ο ήλιος.
Καθώς την είδ’ ο μάστορης τα δάκρυα τονε πήραν.
– Τι έχεις μάστορη και κλαις και βαριανεστενάζεις;
– Το δαχτυλίδι μου ’πεσε μέσα εις το γεφύρι.
– Έννοια σου μάστορη μην κλαις κι εγώ θα σου το βγάλω
Ήμπε κι ενεσκουμπώνονταν μέσα εις το γεφύρι.
Τρέχουν ’πουργοί1 με τον πηλό, χτιστάδες με τη λάσπη,
τρέχει κι ο πρωτομάστορης με λίγο ασβεστάκι.
– Σταθείτε βρε κακοί ’πουργοί και σεις κακοί μαστόροι
τρία λογάκια να σας πω κι ύστερα κτίσετέ με.
Έχω το σπίτι μ’ ανοιχτό και το μικρό στην κούνια.
Κούνια μου κούνα το παιδί, κούνια μου μέρωνέ το,
κι αν σου γυρέψει και βυζί, σήκω και βύζασέ το.
Τρεις αδελφάδες ήμαστε και οι τρεις μια μοίρα είχαν,
η μια ’χτισε το Δούναβη και η άλλη το Καστράκι
κι εγώ η βαριορίζικη της Άρτας το γεφύρι.]
1’πουργοί: υπουργοί, βοηθοί
Οι αρχέγονες παγανιστικές δοξασίες πίστευαν πως οι δαιμονικές δυνάμεις που κατοικούν και κυβερνούν τη μάνα- φύση, για να ευλογήσουν κάθε ανθρώπινη επέμβαση πάνω της ζητούν κάποιο αντίτιμο. Κατά συνέπεια για να στερεωθεί ένα μεγάλο οικοδόμημα, τα στοιχειά πρέπει πρώτα να εξευμενιστούν με μιαν ανάλογα μεγάλη προσφορά αιματηρή, μιαν ανθρωποθυσία. Η ψυχή του θύματος τότε δαιμονοποιείται, αποκτά δύναμη ακατανίκητη, γίνεται κι εκείνη «στοιχειό», που θα προστατεύει για πάντα το κτίσμα από κάθε φυσική ή υπερφυσική απειλή.
Οι προφορικοί θρύλοι διέσωσαν μέσα στους αιώνες τη λησμονημένη ανάμνηση τελετουργικών ανθρωποθυσιών που ως λατρευτική πρακτική ήταν γνωστές σε όλους τους πολιτισμούς. Στον ευρωπαϊκό χώρο, από τους άπειρους περί ανθρωποθυσιών θρύλους και παραδόσεις, ποιητική μορφή παίρνει μόνο ο μακάβριος μύθος της «στοίχειωσης», δηλαδή της εντείχισης νεαρής γυναίκας, κατά την απαίτηση του στοιχειού, για τη στερέωση μιας μεγάλης γέφυρας. Η αφηγηματική αυτή μπαλάντα είναι πλατιά διαδεδομένη στους λαούς της νοτιοανατολικής Ευρώπης, στην Ουγγαρία και σε όλα τα Βαλκάνια. Στην Ελλάδα, τα νησιά, την Κύπρο και τη Μικρασία είναι πασίγνωστη ως το τραγούδι του Γεφυριού της Άρτας, μια που το χτίσιμο του συγκεκριμένου γεφυριού αναφέρεται στις περισσότερες παραλλαγές.
Παρά τον παραμυθιακό χαρακτήρα της μπαλάντας, ο αποτρόπαιος φόνος θα ήταν δύσκολα αποδεκτός αν το τραγούδι δεν απηχούσε την ιερότητα που είχε κάποτε μια τέτοια θυσία. Ένδειξη ίσως της διαισθητικής αυτής μνήμης είναι ότι και σήμερα ακόμη χορεύεται ιεροτελεστικά, χωρίς όργανα, στον μεγάλο νεκρολατρικό χορό του Πάσχα, κατατάσσοντας τη γυναίκα του πρωτομάστορα στη χορεία των ανώνυμων εμβληματικών νεκρών που τιμώνται την άνοιξη. Μιράντα Τερζοπούλου (2008)
Ιδιοτοπικός χορός που χορεύεται στα βήματα του χορού «Καμάρα».
Το κατέγραψε η Δόμνα Σαμίου στη Σκιάθο, το 1975.
Δείτε το τραγούδι σε άλλη εκτέλεση με ομάδα από τη Σκιάθο
Τραγούδι
Πληροφορητές
