Γιατζιλαριανή

Συρτός χορός που χορεύεται είτε σε κύκλο είτε σταυρωτά.

Το αλατσατιανό τραγούδι «Γιαλό, γιαλό» ή «Καληνυχτιά» ή «Γιατζιλαριανοί»

του Θοδωρή Κοντάρα

Το τραγούδι είναι αλατσατιανό συρτό και το διέσωσε η Αλατσατιανή Κλεονίκη Τζοανάκη, όπως πολλά άλλα τραγούδια και χορούς της Ερυθραίας, και το δίδαξε στη Δόμνα Σαμίου και σε άλλους.

Η Δόμνα ηχογράφησε το τραγούδι το 1984, για πρώτη φορά στη δισκογραφία, τραγουδισμένο από την Κλεονίκη Τζοανάκη, συνοδευμένη από τις Νεοερυθραιώτισσες Μαρία Τζοανάκη, Βάσω Γεώργαντζη, Λένα Τσολακίδου και κοπέλες του Ομίλου Ελληνικών Λαϊκών Χορών «Ελένη Τσαούλη». Κυκλοφόρησε ως «Γιατζηλαριανή» (από λάθος) στο δεύτερο LP με μικρασιάτικα τραγούδια με τίτλο «Μικρασιάτικα Τραγούδια 2», τον Ιούνιο του 1991.

Η Κλεονίκη τραγουδούσε με το τουμπελέκι της συχνότατα το συρτό αυτό, στο οποίο κολλούσε όσα δίστιχα –σχεδόν πάντα ερωτικά– της έρχονταν στο νου εκείνη την ώρα. Πάντα όμως το πρώτο ή το δεύτερο τσάκισμα (ρεφρέν) ήταν το:

Γιαλό, γιαλό, γιαλό,
ψαράκια κυνηγώ,
κυνήγα τα κι εσύ,
αγάπη μου χρυσή.

Η ίδια η Κλεονίκη και πολλοί άλλοι Αλατσατιανοί πρόσφυγες στη Νέα Ερυθραία το αποκαλούσαν με τρεις τίτλους, αξεχώριστα ονομάζοντας την ίδια μελωδία πάντοτε. Πότε το ‘λεγαν «Γιαλό, γιαλό», πότε «Καληνυχτιά» και πότε «Γιατζιλαριανοί». Τον τελευταίο στίχο με «τσι Γιατζιλαριανοί» τον χρησιμοποιούσαν ιδίως τις Απόκριες, ψεγαδιάζοντας αρκετά περιπαικτικά τους στεριανούς κατοίκους του χωριού Γιατζιλάρι, που δεν ξέραν καθόλου από θάλασσα και ψάρεμα, με το ακόλουθο δίστιχο, που έδωσε και τον τίτλο:

Οι Γιατζιλαριανοί, οι Γιατζιλαριανοί,
οι Γιατζιλαριανοί δε βγάλαν αχινιοί,
άλλος ένανε, άλλος ένανε,
άλλος ένανε κι άλλος κανένανε.

Σημειωτέον ότι τα ανατολικά αλατσατιανά τιμάρια (χωριά), όπως το Σεούτι, τα Τσικούρια (πατρίδα της Κλεονίκης), το Ζίγκουι, το Πυργί, το Σάφτερε κ. ά. είχαν πολλά αλισβερίσια με το Γιατζιλάρι, που ανήκε στα Βουρλά.

Η Δόμνα από λάθος κατάλαβε «Η Γιατζιλαριανή», όταν η Κλεονίκη της είπε «να πούμε τις Γιατζιλαριανοί». Έτσι, ο λανθασμένος τίτλος του τραγουδιού διαιωνίζεται μέχρι σήμερα, ως αναφορά σε κοπέλα από το Γιατζιλάρι, πράγμα που δεν ισχύει.

Το τραγούδι ονομάζεται επίσης «Καληνυχτιά», επειδή συχνά το τραγουδούσαν στο τέλος των γλεντιών με ανάλογα δίστιχα. 

Ακόμη και σήμερα όσες γυναίκες το τραγουδούν ακόμη στη Νέα Ερυθραία, αξεχώριστα κι αδιάκριτα ονομάζουν το τραγούδι με τους τρεις τίτλους του, όπως και παλιά γινόταν ανάλογα με την περίσταση, κυρίως όμως το λένε «Γιαλό, γιαλό», σαν πιο καθιερωμένο στα γλέντια, στα χορευτικά και στις παραστάσεις.

Αυτά για την αποκατάσταση της παρεξήγησης.

Θοδωρής Κοντάρας (2018)
φιλόλογος