00:00
Ν-ένας άγουρος κι έν’ άξιον παλληκάρι
κάστρα γύ- κάστρα γύριβι, Ρωμιοπού- Ρωμιοπούλα μου.
Κάστρα κι αν δεν βρει, χουριά να πάει να μείνει,
βρίσκ’ ένα, βρίσκ’ ένα δεντρί, Ρωμιοπού- Ρωμιοπούλα μου.
«Ν-αχ δεντρίτσι μου, ψηλό μου κυπαρίσσι,
πού να μείνω ιγώ και πού να ξιβραδιάσω;»
«Να κι η ρίζα μου κι δέσι τ’ άλογό σου,
να κι οι κλώνοι μου, σκάλωσι τ’ άρματά σου,
να κι ο ίσκιος μου».
Το παλιό ηρωικό θέμα του κουρασμένου πολεμιστή που αποκοιμιέται κάτω από το δέντρο οδήγησε κάποτε τους μελετητές να κατατάξουν το πολυσήμαντο και πασίγνωστο αυτό τραγούδι στα «ακριτικά», συνδέοντας την υπόθεσή του με το επεισόδιο εκείνο του έπους του Διγενή, όπου αυτός, μετά τον γάμο του και την επιτέλεση δύσκολων άθλων, καταφεύγει στη ρίζα και τη σκιά ενός δέντρου για να αναπαυθεί: «…κι εγώ ηύρηκα σκιόν δεντρού και εκούμπησα εις την ρίζαν».
Οι διφορούμενοι συμβολισμοί του, ωστόσο, το συνέδεσαν στο λαϊκό φαντασιακό με το τελετουργικό «διώξιμο» και τον μυητικό διαβατήριο «ξενιτεμό» που –μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά– αποτελεί ο γάμος, γι’ αυτό και τραγουδιέται πανελλήνια ως γαμήλιο τραγούδι. Πρόκειται για το πιο πολυμορφικό ίσως δείγμα της προφορικής μουσικής δημιουργίας που, με διαφορετικούς αρχικούς στίχους, διαφορετική μελωδία, ρυθμό και τρόπο, συνοδεύει όλες σχεδόν τις φάσεις της γαμήλιας τελετουργίας, δίνοντας στα λεγόμενα ένα νέο ακριτικό νόημα που δεν σχετίζεται πια με σύνορα γεωγραφικά και πολεμικά, αλλά με τα κοινωνικά, ψυχολογικά και σεξουαλικά όρια που το ζευγάρι των «άγουρων» νέων πρέπει να διαβεί, για να ολοκληρωθεί το πέρασμά του στον χώρο των έγγαμων ενηλίκων, όπως εύστοχα περιγράφει η Ελένη Ψυχογιού στην σχετική μελέτη της.*
Μιράντα Τερζοπούλου (2017)
*Ε. Ψυχογιού, Τα «ακριτικά» ως τελετουργικά τραγούδια μύησης: Η περίπτωση του γαμπρού-στρατιώτη, στο Ευρωπαϊκή ακριτική παράδοση: από τον Μεγαλέξαντρο στον Διγενή Ακρίτα, Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, 2004, σ. 152-185
Η Δόμνα Σαμίου κατέγραψε το τραγούδι το 1976 στο Παλιούρι Έβρου, στο πλαίσιο των ηχογραφήσεων για τη σειρά της ΕΡΤ Μουσικό Οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου – Θράκη, Έβρος.
