00:00
Εγώ είμαι ο- εγώ είμαι ορφανό πιδί,
είχα και χήρα μάνα, είχα και χήρα μάνα,
και η μάνα μου, και η μάνα μου μι στοίχησι1
σ’ έναν καλό αφέντη, σ’ έναν καλό αφέντη.
Κι αφέντης μου είχι χαρά, παντρεύει τουν υγιό του
και μ’ έβαλαν για να κιρνώ μ’ ένα χρυσό ποτήρι.
’Πού του πουλύ του κέρασμα, ’πού του πουλύ του γλέντι,
συντρόμαξαν2 τα χέρια μου κι ίπεσι του ποτήρι.
Ούτι σι πέτρα χτύπησι, ούτι σι καλντιρίμι,
μες στης κυράς μου την πουδιά χίλια κουμμάτια γίν’κι.
Μι βάλανι στη φυλακή να κάμου πέντι μήνις
κι παραπέσαν τα κλειδιά κι κάμου πέντι χρόνια.
Λεφτοκαρυά εφύτεψα στης φυλακής την πόρτα,
λεφτοκαράκια έφαγα μα λεφτεριά δεν είδγια.
1μι στοίχησι: με μίσθωσε στην υπηρεσία
2συντρόμαξαν: τρεμούλιασαν
Η κριτική σκέψη μέσα από την αφήγηση των μύθων –απ’ όποιες αξίες κι αν αυτή καθορίζεται– είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά των παραλογών. Στον πυρήνα του συγκεκριμένου τραγουδιού, που είναι απ’ τους παλιότερους τύπους των τραγουδιών της φυλακής, φωλιάζει η κριτική της δικαιοσύνης, όχι ως ηθικής στάσης του κάθε ατόμου αλλά ως θεσμού. Το ήδη αδικημένο παιδί-δούλος σε πλούσια αφεντικά, που καταδικάζεται για μια ασήμαντη αιτία («συντρόμαξαν τα χέρια μου κι έπεσε το ποτήρι»), καταλήγει να μείνει ισόβια στη φυλακή από λάθος, αδιαφορία ή αδυναμία του συστήματος («παραπέσαν τα κλειδιά»). Το μοτίβο της λεπτοκαρυάς, που ο νέος φυτεύει όταν μπαίνει στη φυλακή και φτάνει να φάει τους καρπούς της, με τη συμβολική παρήχηση λεφτοκαρυά/λεφτεριά, υπογραμμίζει τη δυσανάλογη, τεράστια διάρκεια της τιμωρίας και το αβάσταχτο αίσθημα της αδικίας, που μόνο με το τραγούδι μπορεί να εκφραστεί. Η λυτρωτική δύναμη του τραγουδιού αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο σε κάποιες παραλλαγές όπου μια βασιλοπούλα το ακούει, συγκινείται και διατάζει την απελευθέρωση του λησμονημένου απ’ όλους φυλακισμένου. Μιράντα Τερζοπούλου (2008)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο το 2006.
Το κατέγραψε ο Γιώργος Αμαραντίδης τη δεκαετία του 1970, κατά την παραμονή του ζεύγους Πιτσάνη στην Αθήνα για εμφανίσεις στο Θέατρο Δόρα Στράτου. Ο Θόδωρος και η Τραϊανή Πιτσάνη, κάτοικοι του χωριού Κίτρος Πιερίας, ήταν πρόσφυγες από την Μπάνα της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ο Γιώργος Αμαραντίδης έδωσε την κασέτα της καταγραφής του στη Δόμνα Σαμίου για να την εντάξει στο αρχείο της.
Τραγούδι
Καβάλι
Πολίτικη λύρα
Λάφτα
Τουμπελέκι
Πληροφορητές
