Άσπρα φορείς

Τα γαμήλια τραγούδια από το νησί του Μαρμαρά, την αρχαία Προκόννησο, με τα έξι ελληνικά χωριά του, τα ονομάζουν νυφικάτα, νυφίκια ή γαμπρίκια και είναι κατά βάση τραγούδια της αγάπης και του έρωτα. Όπως όλα τα ελληνικά άσματα του είδους αυτού, προέρχονται από ανάλογα αρχαιοελληνικά γαμήλια τραγούδια (υμέναιος, επιθαλάμια, κατακοιμητικά κλπ.) και στόχο έχουν κυρίως να επαινέσουν το νέο ζευγάρι, να του ευχηθούν ευτοκία, ευτυχία και μακροζωία. Τα τραγούδια αυτά συνοδεύουν κάθε εκδήλωση των γαμήλιων εθίμων και τελετών, επιδρούν πολύ θετικά στην ψυχική διάθεση των νεονύμφων, αλλά και των παρισταμένων στις τελετές και τα αντέτια (τα έθιμα) του γάμου, τους συγκινούν, τους συμβουλεύουν, τους επαινούν, τους υποδεικνύουν τη νέα τους κοινωνική θέση. Με έντονη ποιητική διάθεση, με συμβολικές λέξεις και πολλές αλληγορίες, με χάρη και εκφραστικότητα, ο λαϊκός ποιητής οδηγεί το ζευγάρι στον καινούργιο του δρόμο.

Τα νυφικάτα μαρμαρινά τραγούδια, ως γνήσια ποιητικά δημιουργήματα, αναφέρονται σε κάθε στιγμή του γάμου, από την ώρα της γνωριμίας και του αρραβώνα μέχρι το τέλος του γαμήλιου γλεντιού. Τα συναισθήματα που εκφράζουν είναι ανάμικτα. Χαρά, αγαλλίαση, ευτυχία, ευχαρίστηση για την καινούργια ζωή, μα και θλίψη, λύπη, μελαγχολία για τον αποχωρισμό από τους γονείς, ιδίως της κόρης από τη μητέρα της.

Έχουν διάφορες μελωδίες, ανάλογες του περιεχομένου τους, άλλοτε αργές, λυρικές και ηδυπαθείς, άλλοτε λυπητερές και μελαγχολικές κι άλλοτε γοργές, κεφάτες, εύθυμες, διονυσιακές σχεδόν, συνήθως σε τετράσημους χορευτικούς σκοπούς (συρτούς), για να πραγματοποιηθεί το γαμήλιο γλέντι, όπως ακριβώς το παρόν τραγούδι. Σχεδόν όλα είναι κοντύματα (δίστιχα), γεμάτα ομορφιά και φως, λυρισμό, φαντασία και υπερβολές. Παλιότερα κάθε Μαρμαρονησιώτης ήξερε αμέτρητα τέτοια κοντύματα, μια και πολλά ήταν στερεότυπα και καθιερωμένα στους γάμους. Σ’ αυτά πρωτοστατούσαν φυσικά οι γυναίκες, πράγμα που επιβιώνει ακόμη και σήμερα στις μαρμαρινές κοινότητες (Ν. Μαρμαράς, Πυργαδίκια, Σάρτη, Αμμουλιανή, Ουρανούπολη, Ν. Παλάτια, Αμάρυνθος, Λίμνη κ.α.). Οι ικανότεροι αυτοσχεδίαζαν όμως και κοντύματα της στιγμής, σχετικά με την οικογενειακή κατάσταση, τα προσόντα, το κάλλος και την προσωπικότητα των συγκεκριμένων προσώπων που παντρεύονταν.

Το παρόν τραγούδι, που χορεύεται στα βήματα του πεταχτού συρτού τοπικού χορού, αποτελείται από δεκαπεντασύλλαβα δίστιχα με δεκατρισύλλαβα γυρίσματα, τα οποία παινεύουν τη νύφη και τις ανυπέρβλητες ομορφάδες της. Ακολουθεί οκτασύλλαβο σταθερό τσάκισμα, άσχετο νοηματικά με το υπόλοιπο τραγούδι, που συναντάμε σε διάφορα χορευτικά τραγούδια της Μικράς  Ασίας. Δυο παρόμοια γαμήλια τραγούδια καταγράφηκαν στο Νέο Μαρμαρά, στους δίσκους Λαϊκός Χειμώνας 7, Α1 (1993) και Λαϊκός Χειμώνας – 10 Χρόνια, Α2 (1990), με συλλογή και επιμέλεια του Γ. Μελίκη.

Θοδωρής Κοντάρας (2022)