00:00
Χορός του Πάσχα
ν-Ακούσ’ ισύ- ν-ακούσ’ ισύ- ν’ακούσ’ ισύ προυτουσυρτή
ν-ακούσ’ ισύ προυτουσυρτή κ’ ισύ προυτουκαγκελευτή.
Κ’ ισύ προυτουκαγκελευτή για βεργουλύγα του χουρό
για βεργουλύγα του χουρό, για βεργουκαγκελέψε τουν,
να διω ψηλές, να διω λιγνές, να διω την κόρη π’ αγαπώ
του ποιος κρατεί του χέρι της, του ποιος την αρραβώνα της.
Ένας μικρός της γείτονας, ας του κρατεί κι ας χαίριτι
[ν-ως την απάνω Κυριακή, κι ως ν’ αρραβωνιάσουμι.]
Ιδιοτοπικός χορός της Λαμπρής. Την Τρίτη του Πάσχα, μετά την πρωινή λειτουργία, οι Ιερισσιώτες με επικεφαλής τα εξαπτέρυγα και τους παπάδες, ύστερα από πορεία μιας ώρας περίπου, φτάνουν στην περιοχή Ζωγραφίτικο, όπου βρίσκεται του «Μαύρου νιου τ’ αλώνι». Εκεί, ύστερα από κοινό γεύμα, αρχίζει ο χορός, δίχως όργανα. Το χορευτικό δρώμενο ξεκινά με το τραγούδι «στου Μαύρου νιου τ’ αλώνι» και συνεχίζεται με άλλες μελωδίες κοινής ρυθμικής αγωγής και κατ’ επέκταση όμοιας κινησιακής έκφρασης.Κατακλείδα του τελετουργικού ο Καγκελευτός, στον οποίο μετέχουν όλα τα μέλη της κοινότητας, ακόμη και οι παπάδες και οι παπαδιές. Η χορευτική ομάδα σε κοινό κύκλο, με τους άνδρες να προπορεύονται και τις γυναίκες ν’ ακολουθούν, εκτελεί ένα απλούστατο βηματικό μοτίβο. Όλοι οι μετέχοντες πιασμένοι θηλυκωτά, με εξαίρεση τους δύο πρώτους που συνδέονται με απλή λαβή, με μαντίλι, από τα χέρια, κινούνται σύμφωνα με τις επιταγές του τραγουδιού. Οι στίχοι προστάζουν τον πρωτοσυρτή και τον πρωτοκαγκιλευτή να βεργολυγίσουν και να βεργοκαγκιλέψουν το χορό. Έτσι η ανθρώπινη αλυσίδα κάνει φίδια και, έπειτα περνά κάτω από την καμάρα που σχηματίζουν τα χέρια των δύο πρώτων χορευτών.
Στο βεργοκαγκέλισμα δίδονται ασαφείς ιστορικές προεκτάσεις, από τη λαϊκή παράδοση του χωριού. Το 1854 η Ιερισσός, συμμετέχοντας στην επανάσταση της Χαλκιδικής εναντίον της Υψηλής Πύλης, εξεγέρθηκε. Για αντίποινα οι Τούρκοι κατέστρεψαν την πόλη, ενώ οι κάτοικοι κατέφυγαν στη χερσόνησο του Άθω. Σύμφωνα με το θρύλο είναι η μόνη φορά που επετράπη η είσοδος γυναικών στο Άγιο Όρος. Μετά από αρκετούς μήνες τους επέτρεψαν να γυρίσουν στις εστίες τους, αφού όμως πρώτα τους υποχρέωσαν να περάσουν, σε ένδειξη υποταγής, κάτω από την αψίδα που σχημάτισαν με τα σπαθιά τους οι μουσουλμάνοι στρατιώτες, στα αλώνια έξω από το χωριό. Ένας νέος δεν άντεξε την ταπείνωση, αρνήθηκε να περάσει και σφαγιάσθηκε μπροστά στα μάτια της αγαπημένης του. Άλλοι τοποθετούν το εν λόγω γεγονός στην Κασσάνδρα Χαλκιδικής την Τρίτη του Πάσχα του 1821, όταν οι Τούρκοι επέτρεψαν στους Χριστιανούς να γυρίσουν στα χωριά τους, ενώ σύμφωνα με αυτή την εκδοχή ο αριθμός των νέων που θανατώθηκε ήταν πολύ μεγαλύτερος. Και οι δύο απόψεις όμως συμφωνούν ότι η τέλεση του χορού γίνεται στου Μαύρου νιου τ’ αλώνι την Τρίτη της Διακαινησίμου, στη μνήμη της διέλευσης των Ρωμιών κάτω από τα τουρκικά σπαθιά, εξ ου και η αψίδα, προκειμένου να μην ξεχασθεί ο άδικος χαμός των νέων.
Ο χορός σταματά όταν «αποκαγκιλευτεί», όταν ξαναπάρει δηλαδή την αρχική μορφή της στο χώρο η ομάδα των χορευτών (ανοιχτό ημικύκλιο). Με ευχές και χειροκροτήματα ολοκληρώνεται το τελετουργικό δρώμενο της Τρίτης της Διακαινησίμου και η χορευτική ομάδα διαλύεται. Ζωή Μάργαρη (1998)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο, το 1997. Με βάση ηχογράφηση του Ρ. Σ. Θεσσαλονίκης το 1964.
Του Μαύρου νιου τ’ αλώνι
Νταούλι
