00:00
Αϊτέντς επαραπέτανεν
Αϊτέντς επαραπέτανεν ψηλά σα επουράνια, ούι αμάν αμάν,
ψηλά σα επουράνια, ούι αμάν αμάν, ούι αμάν αμάν.
Και τα τσαγκία1 τ’ κόκκινα και το τσαρκούλ’2 ατ’ μαύρον
κι εβάστανεν σα κάντζια3 του παλληκαρί’ βραχιόναν.
– Αϊτέ μ’, για δώσ’ μ’ ας σο κρατείς, για πέει με ν-όθεν κείται.
– Ας σο κρατώ ’κί δίγω σε, άρ’ όθεν κείται λέγω.4
Ακεί σο πέραν το ραχίν,5 σ’ ελάτεα ’πεκεί μέρος.6
Τραντέλλεναν7 εσκότωσαν και κείται ματωμένος.
Μαύρα πουλία τρώγν’ ατόν και ν-άσπρα τριυλίσκουν.8
Φατέστεν, πούλια μ’, φάτεστεν, φατέστεν τον καρίπην,9
σην θάλασσαν κολυμπετής, σ’ ομάλεα10 πεχλιβάνος,11
σον πόλεμον Τρισέλλενας, Ρωμαίικον παλληκάριν.
1τσαγκία: σαγόνια
2τσαρκούλ’: λοφίο, η κορφή του κεφαλιού
3κάντζια: νύχια, αρπάγες
4άρ’ όθεν κείται λέγω: αλλά τέλος πάντων θα σου πω πού βρίσκεται
5ραχίν: βουνό
6σ’ ελάτεα ’πεκεί μέρος: πίσω από τα έλατα
7Τραντέλλενας: Στην ποντιακή διάλεκτο, η λέξη «Έλλενος» ή «Έλληνας» σημαίνει παλληκάρι, ήρωας με τεράστια δύναμη – όπως άλλωστε συχνά και το «Σαρακηνός» ή «Ακρίτης». Το «Τραντέλλενας» ή «Τρισέλληνας» είναι υπερθετικό του υπερφυσικού αυτού όντος. Βλ. επίσης Ο Χάρος μαύρα φόρησεν
8τριυλίσκουν: τριγυρίζουν
9καρίπης: ξένος και κατ’ επέκταση έρημος, ταλαίπωρος, τουρκ. garip
10ομάλεα: τόπος πεδινός, κάμπος
11πεχλιβάνος: παλαιστής. Η παραδοσιακή τελετουργική πάλη, απαραίτητο αγώνισμα σε όλες τις μεγάλες κοινωνικές συνάξεις (πανηγύρια, γάμους κτλ.), απαιτούσε μεγάλη σωματική ρώμη και αντοχή, γιατί ο νικητής του κάθε ζευγαριού όφειλε να παλέψει διαδοχικά με όσο το δυνατόν περισσότερους αντιπάλους μέχρι την οριστική -και πολύ τιμητική- νίκη
Τα πουλιά και τα άλογα είναι οι εκπρόσωποι του ζωικού βασιλείου που κυριαρχούν στα επικά τραγούδια, συνομιλούν με τον ήρωα για τα πιο σημαντικά θέματα, τον κρίνουν, τον εμψυχώνουν, τον ειδοποιούν, προλέγουν τη μοίρα του. Αν το άλογο είναι ο πιστός σύντροφός του σε πόλεμο και ειρήνη, συμπληρώνοντας τη δύναμη και την ταχύτητα που του έδωσε η φύση και μεταμορφώνοντάς τον σε ένα φαντασιακό πλάσμα, τα πουλιά αποτελούν την ψυχεδελική του διάσταση, την άπιαστη προοπτική της ύπαρξης. Ανυποδούλωτοι παντεπόπτες του κόσμου και της ζωής, συνομιλούν με τον άνθρωπο από μιαν «απόσταση». Αντίθετα με το πάντα υποστηρικτικό άλογο, τα ομιλούντα πουλιά κρατούν μια προκλητική στάση ανωτερότητας σχεδόν σαδιστική, προλέγοντας ή αναγγέλλοντας σταθερά κάτι κακό: τον θάνατο ή άλλες συμφορές – αλώσεις πόλεων, αρπαγές γυναικών. Άλλοτε ξαναγίνονται όρνια και κατασπαράζουν σκοτωμένα παλληκάρια, διαγουμίζοντας τα όμορφα κορμιά τους και τη δύναμή τους.
Μιράντα Τερζοπούλου (2017)
Ηχογραφήθηκε σε στούντιο στις 01/11/2004.
