Η Ακολουθία του Νυμφίου

Πριν από πέντε χρόνια, παρακολούθησα για πρώτη φορά το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης την Ακολουθία του Νυμφίου στην Καπνικαρέα, σ’ αυτό το αριστούργημα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής του 11ου αιώνα. Είναι γνωστό πως εκείνο που χαρακτηρίζει την ακολουθία της μέρας αυτής είναι το τροπάριο της Κασσιανής, που προσελκύει κάθε χρόνο πλήθος πιστούς στις εκκλησίες. Αυτό το τροπάριο το διδάχτηκα πριν από πενήντα τουλάχιστον χρόνια από τον αείμνηστο και μοναδικό δάσκαλο Σίμωνα Καρά. Από τότε δεν το ξανάκουσα ποτέ στην εκτέλεση που το είχα διδαχτεί, παρά μόνο στην Καπνικαρέα από τον Γιώργο Ρεμούνδο και τον χορό του, ακριβώς όπως το ήξερα, μιας και ο Γιώργος υπήρξε μαθητής του δασκάλου. Αμέσως πήρα την απόφαση να σώσουμε αυτό το μουσικό αριστούργημα, που διαρκεί περισσότερο από είκοσι λεπτά, δίνοντας έτσι την ευκαιρία και σε άλλους να το απολαύσουνε.

Το τροπάριο της Κασσιανής, που αναμφισβήτητα συγκαταλέγεται στα «μεγάλα» μαθήματα της Ψαλτικής Τέχνης, έχει δεινοπαθήσει κατά καιρούς από ορισμένους εκτελεστές που τολμούν να το αγγίξουν χωρίς σεβασμό και αιδώ. Πρότεινα λοιπόν στον Γιώργο Ρεμούνδο να το ηχογραφήσει με το χορό του, τους «Καλοφωνάρηδες», όπως και τους υπόλοιπους ύμνους του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης για λογαριασμό του Συλλόγου μας.

Ο κύριος Johannes Κärcher, Γερμανός επιχειρηματίας, εξαίρετος φιλέλληνας προσφέρθηκε να αναλάβει ένα μέρος των εξόδων αυτής της παραγωγής. Θέλω να τον ευχαριστήσω από καρδιάς.

Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συντελεστές της παραγωγής και ιδιαίτερα τον πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Μεταλληνό, καθηγητή της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, για το βαθυστόχαστο σχόλιό του.

Όσο για τον Γιώργο Ρεμούνδο, εύχομαι να είναι αυτή η παραγωγή η αρχή μιας μακρόχρονης συνεργασίας του με το Σύλλογό μας.

Δόμνα Σαμίου (2002)

Η γυναίκα, έχοντας επίγνωση των αμαρτιών της, ταπεινωμένη και μετανοιωμένη, εγγίζει την πηγή της Χάρης, τον Χριστό, και διαισθάνεται την πορεία Του προς τον σταυρό. Με το μύρο Τον προετοιμάζει για την ταφή Του. Οι Μαθητές, ανυποψίαστοι, δεν αντιλαμβάνονται τίποτε από τα μεγάλα γεγονότα που πλησιάζουν. Εγκλωβισμένοι, με πρώτο τον ταμία της συντροφιάς, τον Ιούδα, στις αφελείς αυταπάτες του δήθεν κοινωνισμού τους, αγανακτούν, διότι θεωρούν την πράξη της γυναίκας άσκοπη σπατάλη. Εκείνη όμως μπορεί να διακρίνει την ουσία της πραγματικότητας και να μη χάσει το «ΕΝΑ» (Λουκ. 10, 42), που έχει ο άνθρωπος ανάγκη.

Αντίτυπος της Πόρνης ο Ιούδας, ο αγνώμων μαθητής, που γίνεται προδότης. «Σχήματι μὲν ὢν μαθητής, πράγματι δὲ παρών φονευτής», κατά τον υμνογράφο. Αποδεικνύεται έτσι, ότι ούτε έμπιστος του Χριστού ήταν, αλλ’ ούτε και φιλάνθρωπος, διότι «νοσῶν φιλαργυρίαν, ἐκέρδησε μισανθρωπίαν». Ενδιαφέρεται επίπλαστα για τους φτωχούς, αλλ’ εμπορεύεται τον θάνατο του Διδασκάλου. «Τὸ τῆς φιλοπτωχείας κρύπτει προσωπεῖον καὶ τῆς πλεονεξίας ἀνακαλύπτει τὴν μορφήν». Ο Ιούδας, κατά τους αγίους μας Πατέρες, επαναλαμβάνει ιστορικά την πτώση του Αδάμ και χάνει τον «νέο παράδεισο», την Εκκλησία.

Η αντίθεση Πόρνης – Ιούδα φανερώνει ότι καμμία βεβαιότητα δεν έχουν τα ανθρώπινα. Πολλές φορές οι τίτλοι αποδεικνύονται κενοί, χωρίς αντίκρισμα. Ο μόνος βέβαιος – πιστός– είναι ο Θεός. Η σωτηρία μας δεν εξαρτάται από την δική μας αξία, αλλά από την αγάπη του Θεού. Ο Ιούδας είναι η ενσάρκωση της τραγικότητας του ανθρώπου, που μένει γυμνός από Χάρη.

Σήμερα ακούεται στους Ναούς μας το γνωστό «τροπάριο της Κασσιανής», της μοναχής και οσίας, της μεγαλύτερης ποιήτριας της Ρωμιοσύνης. Χωρίς να αναφέρεται το ποίημα σ’ αυτήν, με αριστουργηματικό τρόπο, περιγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματα της αμαρτωλής γυναίκας του Ευαγγελίου, που πλησίασε τον Χριστό κατά την διάρκεια του Δείπνου στη Βηθανία, κρατώντας το πολύτιμο μύρο, για να το αδειάσει στην Κεφαλή του Χριστού. Ο ύμνος αυτός, που έχει ντυθεί με μια εξίσου μεγαλειώδη μελωδία, ανάβρυσμα της ψυχής μεγάλων μελωδών της εκκλησιαστικής μουσικής παράδοσής μας, βοηθεί όλους μας να βιώσουμε το μυστήριο της καρδιάς αυτής της γυναίκας και να «μισήσουμε» την προδοσία του Ιούδα.

Καλούμεθα, έτσι, να ιεραρχήσουμε τα πράγματα της ζωής μας, χωρίς να συσκοτίζεται η αιώνια προοπτική της, με το να δίνουμε σημασία στα μικρά και ανούσια, όπως ο Ιούδας, και να χάνουμε τα μεγάλα. Αυτό όμως απαιτεί άνοιγμα των οφθαλμών της ψυχής, που μόνο η συνέργειά μας με την Χάρη του Θεού εξασφαλίζει. Σ’ αυτόν τον αγώνα λοιπόν μας καλεί την Μεγάλη Εβδομάδα η Ορθοδοξία.

Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Δ. Mεταλληνός (2002)
Kαθηγητής Πανεπιστημίου Aθηνών